Εδώ, κάτω από την ακύμαντη επιφάνεια των λιμνών και στην απόλυτη σιγή της νύχτας, μπορεί κανείς να αφουγκραστεί την πολύπαθη ιστορία της περιοχής. Να ακούσει τα βήματα του τσάρου Σαμουήλ στο ναό του Αγίου Αχιλλείου, τον αχό από τις στρατιές Βυζαντινών, Βουλγάρων, Πετσενέγων, Νορμανδών, Αλαμανών, Φράγκων, Σέρβων, Τούρκων.
Το 1913 με τη συνθήκη του Βουκουρεστίου, μετά τον Μακεδονικό αγώνα και τους Βαλκανικούς πολέμους, η περιοχή περιήλθε οριστικά στην Ελλάδα. Τα δεινά της όμως δεν σταμάτησαν, με αποκορύφωμα τον εμφύλιο πόλεμο που εδώ έλαβε την πιο άγρια μορφή του, αφήνοντας πίσω του την ερημιά. Αναζητήστε τα ίχνη του στα εγκαταλειμμένα σπίτια του Αγίου Γερμανού, στα χαλάσματα της Σφήκας, του Αγκαθωτού και των Κρανιών, στα μάτια των γερόντων. Στο φως του δειλινού οι λίμνες βάφονται κόκκινες. Θα μπορούσε να είναι το αίμα που χύθηκε σ’ αυτόν τον τόπο. Το τόπο τον περίκλειστο από βουνά, όπως δηλώνει το όνομά του: Praesepe , που στα λατινικά σημαίνει φάτνη, κλειστό και ασφαλισμένο κόσμο κατά μια εκδοχή. Βορειοδυτικά ο πανύψηλος Βαρνούντας, νότια το χαμηλότερο Τρικλάριο. Μόνη δίοδος το πέρασμα Περβάλι ανάμεσα στα δυο βουνά. Από εδώ η Μικρή και η Μεγάλη Πρέσπα κυριεύουν το βλέμμα μας.
Είναι οι αρχαιότερες λίμνες της Ελλάδας και από τις πιο παλιές της Ευρώπης. Ενωμένες παλιότερα, χωρίστηκαν από τα υλικά που κουβαλούσε το ρέμα που κατέβαινε από τον Βαρνούντα σχηματίζοντας το στενό πέρασμα της Κούλας. Στο σημείο αυτό τα νερά της μικρής Πρέσπας χύνονται στη Μεγάλη που επικοινωνεί με τη λίμνη Αχρίδα για να καταλήξουν στη θάλασσα μαζί με τα νερά του Δρίνου ποταμού. Αντίθετη είναι η κίνηση των χελιών που καταλήγουν στη Μικρή Πρέσπα, επιβεβαιώνοντας τους μυστικούς δεσμούς τους με τα θάλασσα.
Η Μικρή Πρέσπα είναι όμως διάσημη για τις αποικίες αργυροπελεκάνων και ροδοπελεκάνων που φιλοξενεί. Πρόκειται για μερικά από τα σπανιότερα πουλιά που μαζί με τους ερωδιούς, τις λαγγόνες και τους κορμοράνους κάνουν την περιοχή έναν από τους σημαντικότερους υδροβιότοπους της Ευρώπης. Η ποικιλία αναγλύφου, εδαφών και μικροκλίματος συντηρεί μια εκπληκτική ποικιλία ζωής: 1300 είδη φυτών, 46 θηλαστικών, 11 αμφίβιων, 22 ερπετών και 270 πουλιών. Έτσι, το1974 ιδρύθηκε ο Εθνικός Δρυμός Πρεσπών με πυρήνα τη Μικρή Πρέσπα. Η περιφερειακή ζώνη περιλαμβάνει όλη την περιοχή ανάμεσα στα σύνορα με Αλβανία και Σκόπια και στα βουνά Βαρνούντα και Τρικλάριο.
Εδώ και 10 περίπου χρόνια ξεκίνησε μια προσπάθεια ήπιας ανάπτυξης της περιοχής με άξονα τον οικοτουρισμό και επίκεντρο τα χωριά Ψαράδες και Άγιο Γερμανό, όπου φτιάχτηκαν ξενώνες και λειτουργούν κέντρα ενημέρωσης. Στα αξιοθέατα περιλαμβάνονται το νησάκι του Αγίου Αχίλλειου με την ομώνυμη εκκλησία, οι τοιχογραφίες των ασκηταριών στις όχθες της Μεγάλης Πρέσπας, τα 26 βυζαντινά και μεταβυζαντινά μνημεία.
Από τον Άγιο Γερμανό ξεκινούν ορειβατικές διαδρομές για τον Βαρνούντα, ενώ από την Οξυά μπορεί κανείς να ανεβεί στο Τρικλάριο.
Το μεγαλύτερο αξιοθέατο όμως που καμία αφήγηση και καμία φωτογραφία δεν μπορεί να αποδώσει είναι η αίσθηση της αιωνιότητας που υποβάλλει η ακίνητη επιφάνεια των λιμνών, η χάρη των πελεκάνων που πετούν στο ηλιοβασίλεμα επιστρέφοντας στις φωλιές τους, το σφύριγμα του ανέμου στις έρημες αυλές. Επισκεφτείτε τον τόπο ετούτο σαν ταπεινοί προσκυνητές. Της φύσης και της μνήμης. Έχετε όμως ανοικτά τα μάτια της ψυχής σας.